به گزارش خبرگزاری حوزه، به مناسبت شهادت امام هادی علیه السلام و صدور زیارت جامعه کبیره از امام دهم شیعیان، در این مطلب به جایگاه زیارت جامعه کبیره و اهمیت آن خواهیم پرداخت.
زیارت جامعه کبیره از دیگر زیارتهای جامعه، شهرت و مقبولیت بیشتری دارد و در بین شیعیان وقتی از زیارت جامعه سخن به میان میآید منظور همین زیارت جامعه کبیره است.
این زیارت از جهت سند، صحیحترین و از جهت موارد شمولش نسبت به ائمه(ع)، شاملترین و عامترین زیارات و از جهت لفظ، روشنترین و فصیحترین و از جهت معنا و محتوا بلیغترین و از جهت شأن و مقام، عالیترین زیارات استاین زیارت پر معنا به نظر علامه مجلسی و دیگران از بهترین زیارتهاست.[۵]
ایشان پس از نقل زیارت جامعه کبیره میفرمایند: " این زیارت از جهت سند، صحیحترین و از جهت موارد شمولش نسبت به ائمه(ع)، شاملترین و عامترین زیارات و از جهت لفظ، روشنترین و فصیحترین و از جهت معنا و محتوا بلیغترین و از جهت شأن و مقام، عالیترین زیارات است".[۶]
مجلسی اول، پدر بزرگوار علامه مجلسی نیز در شرح من لا یحضره الفقیه میفرماید: "این زیارت، احسن و اکمل زیارات است و من تا زمانی که در عتبات عتبات عالیات بودم زیارت نکردم ائمه را مگر به این زیارت".[۷]
* گوشهای از معارف زیارت جامعه کبیره
زیارت جامعه کبیره گنجینهی ارزشمندی است که نویسندگان و محققان بسیاری از زوایای مختلف به آن پرداختهاند.
اولین نکته در این زیارت توجه به اصل توحید و خداشناسی است.
حضرت آیه الله جوادی آملی، در کتاب "ادب فنای مقربان" که در شرح زیارت جامعه کبیره نوشته شده است به این موضوع مهم اشاره کرده و میفرمایند:
"زیارت جامعه کبیره که به مثابه تفسیر مقام عترت طاهرین(ع) و تحریر نبوت و امامت ارائه شده در جامه خلافت و شرح آنان در کسوت ولایت است، سهم شجره طوبای توحید را همچنان در رأس معارف خود قرار داده است. لذا پیش از عرض ادب در فنای مقربان معصوم(ع) چراغ توحید را برافروخته است و آن حقیقت بیهمتای معرفت را با تکبیر صدگانه تثبیت نموده است".[۸]
* ارتباط امامت و توحید و رابطه امام شناسی به خدا شناسی
زیارت جامعه کبیره در واقع توصیف بلند و بلیغی است از جوانب گوناگون اصل امامت که از نظر شیعه استمرار دین منوط به اعتقاد و تمسک به این اصل است.
به دلیل محتوای این زیارت بر مضامین ناظر به مقامات امامان، امام هادی(ع) فرمودهاند که پیش از خواندن این زیارت، زائر صد بار تکبیر بگوید تا دچار غلو در حق امامان نشود.[۹]
امام هادی(ع) در این زیارتنامه به معرفی جایگاه وشناسایی ابعاد وجودی امامان در نظام آفرینش و نقش هدایتگرانهشان در به کمال رساندن استعدادهای بشر و سیراب نمودن تشنگان، از سرچشمههای زلال و معرفت و دانش پرداخته استامام هادی(ع) در این زیارتنامه به معرفی جایگاه وشناسایی ابعاد وجودی امامان در نظام آفرینش و نقش هدایتگرانهشان در به کمال رساندن استعدادهای بشر و سیراب نمودن تشنگان، از سرچشمههای زلال و معرفت و دانش پرداخته است.
در این زیارت در وصف ائمه هدی(ع) مطالب بلندی گفته شده است مانند: بِکُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَ بِکُمْ یَخْتِمُ [اللَّهُ ] وَ بِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ، وَ بِکُمْ یُمْسِکُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلا بِإِذْنِهِ...( خدا به واسطه شما آفرینش را آغاز کرد و به شما نیز به آفرینش پایان میدهد.
به سبب شما باران را فرو میریزد و به سبب شما آسمان را از سقوط بر زمین نگه میدارد جز به اذن او...) لذا غرض آنکه اهل بیت(ع) آینه دار جلال و جمال حقاند. اهل بیت بنا بر مفاد زیارت جامعه و مانند آن نور واحدند.[۱۰]
در زیارت جامعه کبیره، اهل بیت پیامبر(ص) جانشینان بر حق وی توصیف شدهاند و به تمام آموزههای شیعی از جمله به ارتباط ائمه با پیامبر اکرم(ص)، بر شمردن مقامات علمی و اخلاقی و سیاسی ائمه، اسوه بودن آنان، ارتباط امامت و توحید و رابطه امام شناسی به خدا شناسی به زبان فصیح اشاره شده است.
از دیگر مباحث مطرح در این زیارت، عصمت اهل بیت(ع)، یکپارچگی خلقت ایشان، تولی و تبری و رجعت و تسلیم میباشد.
زیارت جامعه علاوه بر بیان اصل امامت، مسئلهی مهدویت و دوران ظهور حضرت مهدی(عج) و رهاورد حکومت ایشان را مورد اشاره و توجه قرار داده است.
خلاصه آنکه به فرمودهی آیه الله جوادی آملی همان طور که دعای جوشن کبیر یک دوره کلاس توحید و خداشناسی است که معارف آن را امین وحی بر رسول اکرم(ص) القا کرده، زیارت جامعه نیز یک دوره امام شناسی است که هادی آل محمد(ص)، حضرت امام علی النقی(ع) به رهپویان مکتب امامت و سالکان طریق ولایت آموخته است.[۱۱]
* زیارت جامعه کبیره از منظر بزرگان
علما و بزرگان دین همواره در زندگی خویش به قرائت زیارت جامعه کبیره مداومت داشته و خواندن آن را به شاگردان خود نیز توصیه مینمودند.
در حالات شیخ انصاری(ره) که از بزرگان و علمای برجستهی روزگار است آمده که این بزرگوار با وجود مشغلههای علمی بسیار، هر روز علاوه بر خواندن جزئی از قرآن و نماز جعفر طیار، به خواندن زیارت جامعه کبیره نیز مداومت داشته است.[۱۲]
حضرت آیه الله قاضی(ره) در ضمن توصیه به خواندن زیارات مختلف و توسل به ائمه هدی(ع) شاگردان خود را به قرائت زیارت جامعه در هر روز جمعه سفارش مینمودند.[۱۳]
حضرت آیه الله مرعشی نجفی(ره) نیز در وصیت نامهی خود توصیه به قرائت این زیارت گهربار کرده و فرمودهاند: "سفارش میکنم به مداومت قرائت زیارت جامعه کبیره اگر چه در هفته یکبار باشد."
حضرت آیه الله بهجت(ره) نیز در این زمینه میفرمایند: "خواندن زیارت جامعه و دعای کمیل در نجف و کربلا در شبهای جمعه گویا بر اخیار لازم بود".[۱۴]
در تشرف مرحوم سید احمد بن سید هاشم بن سید حسن موسوی رشتی خدمت امام زمان(عج)، آمده است که هنگامی که در مسافرت حج از قافله جدا شده و در راه گم میشود آن حضرت به او فرمودند: نافله (نماز شب) بخوان تا راه را پیدا کنی.
او نماز شب میخواند. بعد به او میفرمایند: زیارت جامعه را بخوان. ایشان زیارت جامعه را از حفظ میخواند. بعد میفرمایند: زیارت عاشورا بخوان. او زیارت عاشورا را نیز از حفظ با تمام صد لعن و سلام به همراه دعای علقمه میخواند.
آنگاه او را سوار بر مرکب میکند و میفرمایند: چرا شما نافله نمیخوانید؟ نافله، نافله، نافله. و باز میفرمایند: چرا شما عاشورا نمیخوانید؟ عاشورا، عاشورا، عاشورا. بعد میفرمایند: چرا شما زیارت جامعه نمیخوانید؟ جامعه، جامعه، جامعه. سپس میفرمایند: اینها دوستان شما هستند که در کنار نهر آبی فرود آمدهاند تا برای نماز صبح، وضو بگیرند.[۱۵]
در حالات رهبر فقید انقلاب، امام خمینی(ره) نیز آمده است که ایشان به مدت پانزده سال در نجف، به طور مرتب هرشب و در یک ساعت معین در کنار قبر مطهر مولای متقیان میآمدند و زیارت جامعه کبیره میخواندند.( به استثنای شبهایی که به کربلا میرفتند و یا شدیدا بیمار بودند).[۱۶]
پی نوشت:
۱. کلیات مفاتیح نوین، ص۲۴۲
۲ بحارالانوار، ج۹۹، ص۱۴۴
۳. روضه المتقین،محمد تقی مجلسی، ج۵، ص۴۵۲
۴. ادب فنای مقربان، جوادی آملی، ج۳، ص۱۴۷
۵. روضه المتقین، ج۸، ص۶۶۶
۶. تفسیر انسان به انسان، جوادی آملی، ص۲۶۱
۷. ادب فنای مقربان، ج۱، ص۸۷
۸. شط شراب، هفتصد و پنجاه کلمه در اخلاق و معارف از آیه الله بهجت، م.الف.گفتار ۲۲، ص۶۴
۹. اسوه عارفان( گفتهها و ناگفتههایی درباره آیه الله قاضی)، صادق حسن زاده، ص ۱۳۸
۱۰. شط شراب، گفتار ۳۶۸، ص۲۵۵
۱۱. نجم الثاقب، محدث نوری، ص ۶۶۴
۱۲. صحیفه دل، سید مجتبی رودباری، ج۱، ص۷۵
نظر شما